В Государственном историко-культурном музее-заповеднике «БОЗОҚ» Комитета культуры РК проходит цикл научных семинаров, посвящённых обсуждению монографии ХАБДУЛИНОЙ М.К., ТЛЕУГАБУЛОВА Д.Т., А. Т. ДУКОМБАЙЕВА и др. «Сакральный ландшафт Сарыарки».

2025-08-21

ҚР Мәдениет және ақпарат министрлігі Мәдениет комитетіне қарасты «БОЗОҚ» мемлекеттік тарихи-мәдени музей-қорығында ХАБДУЛИНА М.Қ., ТІЛЕУҒАБҰЛОВ Д.Т., ДУКОМБАЕВ А.Т. және т.б. авторлардың «Сарыарқаның сакралды ландшафты» атты монографиясын талқылауға арналған ғылыми семинарлар циклі өтіп жатыр.

Зерттеу «Археологиялық контекстегі Сарыарқаның сакралды ландшафты: генезис, типология, семантика» атты ғылыми-зерттеу жобасы аясында жүзеге асырылды.

АСТАНАНЫҢ ЕЖЕЛГІ ТАМЫРЛАРЫ – КҮЙГЕНЖАР САҚ ҚОРЫМЫНЫҢ ПАТШАЛЫҚ ОБАСЫ (МОНОГРАФИЯДАН)

Есіл өзенінің оң жағалауында орналасқан КҮЙГЕНЖАР қорымы қазіргі АСТАНА аумағында сақталған санаулы тарихи-мәдени мұра нысандарының бірі болып табылады. Ол көне БОЗОҚ қалашығымен қатар ерте темір дәуірінің бірегей айғағы саналады. Қорымның бес монументалды обасы сақ дәуіріндегі «патшалық обалар» қатарына жатады.

Аталған нысандардың ішінде ең ерекше мәнге ие болғаны — 2018 жылы зерттелген № 2 элиталық оба. Оның диаметрі 45 метрге, биіктігі 3 метрден асады. Мұндай өлшемдер оның бастапқыда-ақ сақ ақсүйектерінің жерлеу орны болғанын айқындайды. Обаның ауқымдылығы таңғалдырады: оның сыртқы бөлігі Нұра жағаларынан әкелінген гранит тастарымен қапталған. Бұл құрылысқа орасан зор еңбек жұмсалғанын білдіреді әрі жерленген адамның жоғары әлеуметтік мәртебесін айғақтайды.

Археологтар обаның ортасынан дромосы бар катакомбалық жерлеуді анықтады. Мұндай катакомбалық жерлеу тек элита өкілдеріне тән болған. Оба ежелгі тонауға ұшырағанына қарамастан, адам сүйектерінің қалдықтары және жылқы құрбандығының іздері табылды. Жылқының жерленуі сақ дәуіріндегі жерлеу рәсімінің маңызды бөлігі саналып, көсемнің билігі мен әскери даңқын бейнелейтін белгі болды.

Қазба барысында жылқы әбзелдерінің темір бөлшектері, қола бұйымдар және б.з.д. VII–VI ғасырларға жататын керамика сынықтары табылды. Кейіннен бұл орын сакралды мәнін сақтап, IX–XI ғасырларда қыпшақтардың «қосалқы» жерлеулері, сонымен қатар XIV–XVI ғасырларда Алтын Орда кезеңіне тән қабірлер анықталды. Бұл Күйгенжардың көпғасырлық сакралды дәстүрін дәлелдейді.

Сонымен, патшалық оба — сақ қоғамының күрделі әлеуметтік құрылымын айғақтайтын тарихи ескерткіш қана емес, Астананың терең тамырлы тарихын еске салатын мұра. Қарқынды урбанизация жағдайында ол елорданың тарихи келбетін айқындайтын әрі мыңжылдық дала өркениетімен байланысын паш ететін бірегей археологиялық нысан болып қала береді.