«Бозоқ» мемлекеттік музей-қорығында» осы аптада «Бозоқ – Есіл өзені бойындағы ортағасырлық қалашық (Орталық Қазақстан)» атты М.К. Хабдулина және Д.А. Гавриловтың кітабын талқылау бойынша ғылыми қызметкерлердің қатысуымен ғылыми семинарлар циклін қорытындылайды. Бұл зерттеу материалдары археологиялық ескерткішті қайта жаңғыртуға және өңірдің тарихи-мәдени динамикасын түсінуге айтарлықтай үлес қосады.
БОЗОҚ ҚАЛАШЫҒЫНЫҢ КЕҢІСТІКТІК ҰЙЫМДАСТЫРЫЛУЫ ЖӘНЕ МӘДЕНИ-ТАРИХИ МАҢЫЗЫ
БОЗОҚ ҚАЛАШЫҒЫНЫҢ КЕҢІСТІКТІК ҰЙЫМДАСТЫРЫЛУЫ ЖӘНЕ МӘДЕНИ-ТАРИХИ МАҢЫЗЫ Сарыарқа даласының қақ ортасында орналасқан Бозоқ қалашығы¬ ¬- ұзақ тарихи процестің нәтижесінде қалыптасқан көп компонентті кеңістіктік құрылымымен ерекшеленетін күрделі археологиялық объект. Ескерткіштің құрылымына төрт негізгі элемент кіреді: қала құраушы құрылыстар, тұрғын және шаруашылық аймақтар, қорым және агроирригациялық жүйе.
Қалашықтың қала құраушы компоненті үш шаршы алаңмен ұсынылған, олардың әрқайсысы арықтар мен қорғаныс дуалдарымен қоршалған. Бұл құрылымдар "үш жапырақты гүлге" ұқсайтын композицияны құрайды. Ең үлкен (63 х 63 м) және басым солтүстік квартал берілген жүйенің негізгі элементі ретінде ерекшеленеді. Оның құрылымы биік біліктерді, терең шұңқырларды және оңтүстік жағында орналасқан жалғыз өткелді қамтиды, оның қорғаныс және әкімшілік қызметін көрсетеді. Үш кварталдардың ортасында тікбұрышты платформа (60 х 14 м) орналасқан, ол қасиетті мақсатқа арналған, бұл оның көтерілуімен және күйдірілген кірпіштің іздерімен расталады.
Орталық алаңдардың солтүстігінде көлге апаратын жертөлелер, құдық және арық бар тұрғын үй аймағы болды. Арықтың болуы дамыған суару жүйесін көрсетеді, бұл жергілікті халықтың табиғи жағдайларға бейімделуінің жоғары дәрежесін көрсетеді. Бұл құрылымдық компонент өндірістік және тұрмыстық сипаттағы функцияларды орындай отырып, қалашықтың тіршілігін қамтамасыз етті.
Орталық алаңдардың оңтүстігінде кесене қирандылары, кірпіш жағу пеші және XIII–XVI ғасырлардағы мұсылман жерлеулері бар қорым орналасқан. Кесененің болуы кеңістікті сакрализациялаудың жоғары дәрежесін растайды, ал мұсылман жерлеу орындары кейінгі кезеңдегі ислам мәдениетінің үстемдігін көрсетеді. Шығыс пен солтүстіктен елді мекенге агроирригациялық құрылыстар іргелес, олар өмір сүрген аумақтың шекараларын кеңейтті. Бузықты көлінің бойында орналасқан бұл элементтерге тұрақты ауылшаруашылық өндірісін қамтамасыз ететін арықтар мен каналдар жатады. Суару жүйесі айтарлықтай инженерлік тәжірибе мен халықтың экономикалық ұйымын көрсетеді.
Қала құрылысы және экономикалық компоненттерді талдау ескерткіштің ұзақ эволюциясы туралы қорытынды жасауға мүмкіндік береді. Құрылымдық элементтерді бірнеше рет қайта құру және жаңарту оның динамикалық дамуын және жаңа жағдайларға бейімделуін растайды. Қалашықтың композициялық ұйымдастырылуы мен құрылымдық ерекшеліктері оның әкімшілік, экономикалық және қасиетті орталық ретіндегі маңыздылығын көрсетеді.
Осылайша, Бозоқ қалашығы әртүрлі мәдени дәуірлердің және дәстүрлердің өзара әрекеттесуін көрсететін бірегей нысан болып табылады. Оны зерттеу Орталық Қазақстанда болып жатқан әлеуметтік-экономикалық және мәдени процестерді қайта құруға мүмкіндік береді және ортағасырлық қоғамның қалалық инфрақұрылымы мен діни идеяларының дамуы туралы құнды мәліметтер береді.
