ҚР МАМ "Бозоқ" мемлекеттік тарихи-мәдени музей-қорығында М.Қ.Хабдулина, Д. А. Гаврилова "Есіл өзеніңдегі Бозоқтың ортағасырлық қалашығы (Орталық Қазақстан)", 2023 кітабы талқылануда. 360 б.
Кітап материалдары Қазақстан Республикасы Астана қаласының тарихи ізашары – ежелгі Бозоқ қалашығы (VII-XIV ғғ.) археологиялық ескерткішін қайта жаңарту кезінде пайдаланылатын болады.
Бозок қалашығының аналогтары
Бозоқ қалашығы — Еуразия далалық халықтарының сәулеттік және қорғаныс дәстүрлерінің тоғысуының жарқын үлгісі болып табылатын мәдени мұраның бірегей нысаны. Үш кварталдық жоспар бойынша ұйымдастырылған оның құрылымы тек функционалды ғана емес, сонымен қатар қала құрылысының эстетикалық маңыздылығын баса көрсететін жапырақшалы композицияға ұқсайды.
Терең орлармен және жаппай дуалмен қоршалған қалашық Орталық Азия ғұндары дәуірінде тамыры бар бекіністердің айқын дәлелі болып табылады. Иволга қалашығы мен Баян-Ундер қалашығы сияқты тарихи ескерткіштермен параллельдер әртүрлі мәдени дәстүрлерге тән жалпы белгілерді көрсетеді және ғасырлар бойы дамып келе жатқан қала құрылысы шешімдерінің ортақтығын көрсетеді.
Бір қызығы, Бозоктың қорғаныс сәулетінің элементтері Жоғарғы Обьтің одинцов мәдениетінің қалаларында, сонымен қатар Болгар мен ежелгі Ресей бекіністерінде көрінеді. Бұл ұқсастықтар Еуразияның шексіз даласын мекендейтін халықтар арасындағы кең географиялық байланыс пен өзара әрекеттестікті көрсетеді. Осылайша, Бозоқ қалашығы дала өркениеттерінің сәулеттік мұрасының алуан түрлілігі мен күрделілігін көрсете отырып, қала құрылысы дәстүрлері тізбегінің маңызды буынына айналады. Бозоқ қалашығы тек археологиялық ескерткіш қана емес, сонымен қатар дамыған қалалық мәдениетінің жарқын дәлелі болып табылады. Ол даланың қыин жағдайында практикалықты салттық аспектілермен үйлесімді үйлестіретін ерекше сәулеттік формалардың қалай қалыптасқанын айқын көрсетеді. Бұл сәулет ескерткіші далалық урбанизация мәдениетінің үлгісі ретінде қызмет етеді, өмір сүру кеңістігінің күрделі ұйымдастырылуын, әртүрлі әлеуметтік топтар арасындағы өзара әрекеттесуді және оның азаматтарының материалдық және рухани өмірінің байлығын көрсетеді:
«...Бозоқ қалашығы түркітілдес көшпенділердің Еуразиялық кеңістікті игеруінің бастапқы кезеңін көрсетеді. Олардың жаңа жерлердегі алғашқы ордаларының тұрғын үй мен қасиетті орталықтардың функцияларын біріктірді. Бозоқ аумағын ғасырлар бойы пайдалану кейінгі ұрпақтардың жадында бұл жердің қасиетті кеңістікті сақтаумен байланысты...»
Хабдулина М.К., Гаврилов Д. А. Бозоқ ¬¬¬¬- Есіл өзені бойындағы ортағасырлық қала (Орталық Қазақстан), 2023. 360 б
